آرشیو اسفند ماه 1398

تبريز داراي يك كيليسا بزرگ و معروف به نام كليساي مريم مقدس يا همان كليساي سنت مري استد كه قدمتي پانصد ساله دارد.

قديمي ترين سنگ قبر در حياط اين كليسا مربوط به سال 900 خورشيدي است كه خبر از قدمت اين كليسا دارد. يكي ديگر از شواهدي كه نشان از قدمت اين كليسا دارد معماري به كار فته در اين كليسا و نوع تزئينات و ويژگي هاي آن است كه مربوط حكومت ايلخانيان و مغول ها در ايران مي باشد. اما اين كليسادر دوره ي صفويه نيز بازسازي شده است.

كليساي مريم مقدس به سبك معماري ارمني ساخته شده كه ديوار هاي داخلي و ستون ها از سنگ و آجر و نماي خارجي از سنگ هاي نتراشيده تشكيل شده است. البته مقداري از اين كليسا با بازسازي در دوره ي صفويه به دليل زلزله شديد تبريز بازسازي شد و تغيير كرد و بخش هايي به اين كليسا اضافه و كم شد.

در داخل اين كليسا نقاشي هاي بسيار زيبا و زيادي قرار گرفته است كه در اسناد تاريخي اين كليسا نامي از خالق آنها به چشم نميخورد.  البته از پرده هاي نقاشي اين كليسا فقط دو پرده باقي مانده است و دو پرده ي ديگر به خاطر رطوبت از بين رفته است.

يك چلچراغ زيبا نيز در اين كليسا نصب شده است كه درباره ي دوره ي ساخت و نام و نشان سازنده ي آن خبري نيست. در بالاي اين چلچراغ صليبي نصب شده است كه بخشي از آن از پايين ديده نمي شود و نيمه پنهان است. اين صليب متعل به فرقه ي كاتوليك است. اين چلچراغ در قبل داراي شمعدان هاي فراوان بوده است كه بعدها به خاطر برق كشي تبريز اين چلچراغ نيز برقي شد و در آن از لامپ استفاده شد.

در اين كليسا بر روي ديوار چندين سنگ صليب نصب شده است كه كه همانند سنگ قبر هاي موجود در حياط كليسا نشان از قدمتي پانصد ساله دارد.

در جلوي درب ورودي اين كليسا اتاقكي وجود دارد كه سه ناقوس كليسا روي  آن قرار گرفته است. گنبد اين كليسا نيز روي چهارستون قرار گرفته است و داراي قطر 5 متري است.

نخستين چاپ خانه ي تبريز نيز توسط اسقف آن زمان كليسا يعني سال 1268 در حياط اين كليسا ساخته شد. در اين كليسا در دهه 1300 موزه ي كليساهاي ارمني نيز افتتاح شد. در اين موزه كتاب ها و نقاشي ها و ظروف چيني و آثار هنري نگهداري مي شود.

پلان كليساي مريم مقدس در تبريز شباهت زيادي به كليساي مرن در تركيه دارد. در ارمنستان نيز كليسايي وجود دارد كه شبيه به اين كليسا مي باشد. البته بايد گفت كه اكثر كليساهاي ايراني با الهام از كليساهاي ارمنستان ساخته شده است.

در پست قبلي يكي از كليساهاي جلفا را معرفي كردم . امروز كليسا سنت استپانوس را در اين شهر معرفي مي كنم. شهر جلفا كليساهاي متعددي دارد كه دليل آن مرزي بودن اين شهر است كه اقوام مختلفي در شهر جلفا زندگي مي كنند.

كليسا ي سنت استپانوس دومين كليساي مهم ارامنه در ايران است كه بعد از قره كليسا بسيار مورد توجه و احترام ارامنه در ايران قرار دارد. اين كليسا كه در قرن نهم ميلادي در كنار رودخانه ارس ساخته شده در دوره ي صفويه به خاطر زلزله اي كه بخش ان را ويران كرد مورد مرمت قرار گرفت.  اين كليسا پس از استفان سنت استپانوس ، از ائلين شهداي راه مسيحيت نام گذاري شده است. وي از مبلغان ديدن مسيحيت بوده است و كليساهاي زيادي در سراسر دنيا با نام اين فرد مقدس ساخته شده است.

سنت استپانوس در ميانه كوه با شيب زياد قار گرفته كه اطرافش باغ  و درختان زيادي قرار گرفته است. اين كليسا در دژي استوار قرار گرفته است كه براي حفاظت از كليسا در دور ان ساخته شده بود. معماري اين كليسا الهام گرفته شده از معماري كليساي ديگر به نام طاطائوس الهام گرفته شده است. اين بنا يك گنبد مخزوطي شكل دارد كه در بيشتر كليسا ها اين گنبد ديده مي شود. تمام اين بنا از سنگ ساخته شده و هفت برج نگهباني و پنج استوانه دژ مانند دور آن را احاطه كرده اند. سنت استپانوس داراي 3 قسمت مهم صحن و گنبد ، برج ناقوس و اجاق دانيال است كه بخش هاي مهم اين كليسا به حساب مي آيد.  مقرنس‌كاري و حجاري‌هاي ديوارهاي محراب و تزئينات طاق‌هاي آن از بخش هاي بي نظير اين كليسا مي باشد كه چشم هر بيننده اي را به خود خيره مي كند. يكي از اين كنده كاري ها در دروازه حصار، بر روي در چوبي آهن‌كوب  است كه نقش حضرت مريم و كودكي عيسي مسيح بر روي آن كار شده است.  نقش‌برجسته‌هاي بر پيكره‌ي طاق‌نماهاي بناي شانزده ضلعي گنبد كليساي سنت استپانوس و پنجره‌هايي با طاق‌هاي هلالي نيز از ديگر جذابيت هاي اين كليسا است.

يكي از نكته هاي شنيدني در مورد اين كليسا اين است كه اين كليسا ناقوس ندارد. البته دليل نداشتن ناقوس است است كه ، كارشناسان ايتاليايي، ناقوس اينجا را براي مرمت بردند، ولي ديگر ناقوسي را جايگزين آن نكردند و اين كليسا براي هميشه بدون ناقوس ماند.

كليساي تادئوس مقدس يا قره كليسا در استان آذربايجان غربي در شهر چالدران ساخته شده است. اين بنا در اصل «كارا كليسا» بوده و اين «كارا» در زبان قديمي آذري به معناي «جامع» و «بزرگ» است كه در طول زمان گويش آن تغيير كرده است.

تادئوس يكي از حواريون كه مبلغ مسيح بود براي تبليغ به كشور هاي مختلف سفر مي كرد. و در يكي از همين سفر هاي خود در كشور ارمنستان كشته شد. مقبره او دوستانش تيديل به كليساي تادئوس شده است. روز 14 مرداد هرساله مراسم بزرگداشتي براي او گرفته ميشود.

قدمت اين كليسا به سال 43 ميلادي بر مي گردد و طبق گفته برخي اين كليسا قديمي ترين كليساي جهان است.

معماري كليسا تادئوس

در طول اين سال ها اين كليسا چندين بار مرمت شده است كه مهم ترين بازسازي آن مربوط به سال 1810 ميلادي است كه سنگ هاي سفيد و سياه به اين كليسا اضافه شد.  كه باعث شد معماري اين بنا چشمگير تر شود. در معماري اين بنا دو گنبد مخروطي شكل با پنجره هاي متعدد نيز تعبيه شده است.  سبك معماري اين كليسا بازليك است و اين كليسا به صورت مستعطيل ساخته شده است. در درون اين كليساي بزرگ 47 اتاق وجود دارد كه در گذشته كاربري هاي متفاوتي داشته اند. سنگ‌نگاره‌هايي شامل تصويرسازيِ قديسان بر پيكره‌ي اين كليسا نقش بسته است

قره كليسا در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيد.

بهترين زمان براي بازديد از اين كليسا در بين ماه هاي ارديبشهت تا مهر است. البته در تاريخ بزرگداشت تادئوس مقدس افراد غير مسيحي حق شركت در اين مراسم را ندارند.

در كشور ما مسيحيان و ارمنيان زيادي زندگي مي كنند در نتيجه كليساهاي زيادي در كشور ايران در هر شهر و منطقه اي يافت مي شود.

تاريخ شروع مسيحيت در ايران به دوره اشكانيان بر ميگردد. پادشاهان اشكاني آزادي دين و عقيده بين مردم سرزمين هاي تحت حاكميت خود را پايه گذاري كردند كه اين باعث شد تعدادي زيادي از مسيحيان كه مورد آزار و اذيت امپراطوري روم قرار مي گرفتند به ايران بيايند.

ساخت كليسا در ايران بيشتر مربوط به سده هشتم هجري قمري و در زمان حكومت شاه عباس اول است. ساختار كليساهاي ايران تركيبي از معماري ايراني و غير ايراني است.

از نظر سبك معماري، كليساهاي اوليه ارمنيان شبيه معابد قبل از مسيحيت را داشتند كه طي قرون تغييراتي داشتند. گنبد كه يكي از قسمت هاي مهم ساختمان كليسا است اولين بار در قرن چهارم ميلادي مورد استفاده قرار گرفت.

چگونگي احداث كليساهاي ارمنيان در ايران رامي توان به دو قسمت اصلي تقسيم نمود: الف.كليساهاي ارمنيان بومي؛ ب. كليساهاي ارمنيان غير بومي

از نيمه دوم قرن بيستم ميلادي، جمعيت ارمني‌ها در تهران رو به زياد شدن گذاشت و همين سبب شد كه محله‌هاي ارمني‌نشين در تهران ايجاد شود.

در ادامه به معرفي يكي از اين كليساها مي پردازيم

كليساي سركيس مقدس:

سركيس مقدس، از قديسان كليساي ارمني بود كه در قرن چهارم ميلادي زندگي مي كرد. وي به دليل مسيحي بودن، تحت تعقيب قرار گرفت و به همراه خانواده‌اش به ارمنستان گريخت. سركيس در زمان ساسانيان به ايران آمد.

كليساي سركيس مقدس در خيابان كريمخان تهران قرار دارد. و با هزينه  شخصي ماركار سركيسيان ساخته شده . طراحي اين كليسا بر عهده مهندس «آفتاندليانس» بود. احداث كليسا در ۱۴فروردين ۱۳۴۳ شمسي با حضور اسقف اعظم ارمنيان، آرداك مانوكيان شروع شد و نام كليسا به «سركيس مقدس» نام‌گذاري شد.

پس از ساخت اين كليسا مقر خلافت ارامنه تهران از كليساي مريم مقدس به اين محل انتقال پيدا كرد.نقاشي هاي ديوارهاي محراب برگرفته از كتاب مقدس است. كليسا داراي دو ناقوس خانه است. سر دري با سبك معماري كليساهاي سده چهارم و پنجم ميلادي كشور ارمنستان  در ورودي آن وجود دارد. اين كليسا داراي محراب نيم دايره است .

طراحي اين بنا به شكل «بازيليكا» يا همان صليبي است. ديوارهاي خارجي آن با سنگ مرمر سفيد رنگ پوشيده شده‌اند. بلندي سقف كليسا، برگرفته از كليساي مريم مقدس است . گنبد شانزده ضلعي كليسا به وسيله يك چهارضلعي روي چهارطاقي قرار گرفته است. ساق و گنبد آن تماما از نورگيرها تشكيل شده كه موردي منحصر به فرد در سبك معماري كليساهاي ايران است. كليسا داراي دو ناقوس‌خانه است كه در دو طرف راهروي ورودي ضلع غربي آن و در بالاي دو ورودي بنا قرار گرفته است.

اين كليسا در حال حاضر بزر‌‌گ‌ترين كليساي ارامنه تهران است.

در سال ۱۳۹۱ شمسي نيز يك‌بار ديگر كليسا مرمت شد. حوضچه مخصوص غسل تعميد، واقع در گوشه شرقي ديوار شمالي بنا، بازسازي و با نقاشي تعميد حضرت مسيح به دست يوحناي تعميد دهنده تزيين شد.در اين كليسا يادمان نسل كشي ارامنه در حياط آن نصب شده است. اين يادمان متشكل از سه قطعه سنگ از جنس مرمر سفيد است كه بر روي آن‌ها نقش‌هايي از رستاخيز مسيح، آزادي خواهي و پايبندي به دين و ايمان و اعتقاد به پيروزي حق و حقيقت ديده مي شوند. همچنين عبارات «يادبود شهداي ارامنه» و «۲۴ آوريل ۱۹۱۵» نيز بر روي آن نقش بسته‌اند.

اين كليسا امروزه نيز مورد استفاده ارمنيان مسيحي و مركز امور ارمنيان در تهران است و طرفداران بسياري دارد. ورود گردشگران به اين كليسا آزاد مي باشد.